Vawlei mifimthiam pawlnih rian teinak caah an chim ttialmi tlaihtleng
zohchih in kanmah he atlak ning hawih in ka tialmi asi.Ka siaherhmi te ka van thenh chih
pah lai,OC/OB longnih biakhiak/biachah ko mi a um,bia a khiah lai,achah lai i
EC sin le mipi sinah atheih long atheihter ko lai,hnatlaknak lak tthan aherh ti
lo,cubantuk thiam in EC longin biakhiah ko mi a um ve,mipi ruahnak lak tthan aherh ti lo.Atheih long an
theihter ko hna lai.Cuhnacu Phunghram le Bylaw nih ri a khiah piakmi chungah an
si ve lai.Abanabia ah mibu pakhat phunghram or Bylaw nih phaisa thong
10(10000)cung lei poh cu mipi hnatlaknak long in hman khawh asi lai ti asi
hnga,9999 in atang lei poh cu OC le EC biakhiahnak in aherh an ti nak ah an
hman khawh ti nak asi ve,cucaah mizapi kha an hmannak a konglam long an
theihter ko hnga.Cu ve bantuk in 10000 cung lei cu Mizapi hnatlaknak a lak ve
lai,mizapi nih a herh ko hmanphu asi an ti le ti lo nih bia akhiah ve ko lai.
Cucaah phunghram le Bylaw ngeih
aherh tonnak cu asi.Cun
mibu pakhatkhat cawlcang nak ah negative tuk rumro in a zohmi a hmuhmi an umnak
ahcun cu ibu cu akal acak bal lai lo,atluang bal lai lo.Mipi nih bochan
pahmi,achimrel khomi an si lebang ahcun tthencheu nak tiang hmenh phak asi ton.
Rian tawlrelning dot 4:Ningcang tein a kalmi rianttuanbu nih rian tawlrelning
a tlangpi in dot 4 an ngei. Hihi a tlamtlinh lo ahcun an rian athei(awngmin
)kho tawn lo. Cu hna cu ''planning,
implementation,monitoring le evaluation''an si. Tawinak cun ‘PIME’ an ti.
(a)Planning:Hihi cu ''simanking” kha a si i, Laiholh cun hmaithlakmi rian or
project'' kan ti ve ko.Banabia ah khua chung lampi le Innhmun sersiamding
,Sianginn he apehtlaimi Bawdasawng, sayate umnak inn,Zunput hna.tbk,Thingram
zohkhennak,Lopil zamh le Lo pekning, lamlesul remh le zohkhenhding,Mini hydro
tharchuakding,Dinti ,a hmummi Lo tuahning,Nel/lei,Siizung,Motorkaa
station tbk in rianttuan hnga ding hmaithlakmi/timtuahmi hna khi asi ko.Khuaram
tthanchonak caah hihi,cucu,khakha kan tuah lai tiah timhmi hna an si.Cucaah
hruaitu hna nih chunmang tthattha manh thiam abiapi tuk.Hruaitu
ttha,rianttuantu thiam ti mi hna a herhnak zong cu asi.
Budget tuahzat/umzat ,thawhzah,ngeihzat in
rianser le rianser in zeizat budget suai/thawh'' phun 2 in a um hnga.Hi pa 2 chung
ahhin rianser(planning) in budget thawh nih rian athei deuh ton,Budget suai
hmasa ahcun mipi nih ngeilah aum thiam ngai.Cu hlei ah kan budget zat longin
rian ttuan ahau ton.Cucaah hruaitu asi mi nih simanking suaisam le planning
serzia thiam a herh ngainak cu asi.Hihi NGO,Mission bantuk nih ahman deuhmi
asi.Cucaah ramleng khuasami, hna ramchung lei kan rian ttuannak cu mission phun khat
asi tiah kan ti tonnak cu asi. Simanking suaisam thiam le planning serzia thiam
aherh hlei ah mipi lungthawh le lunglut lak in lemsuai thiam,chimrel thiam hna
zong abiapi ngai ah a tel ve.
(b)Implementation:Hihi cu policy le ''planning or project'' a taktakin ''tuanchuahning le
tlamtlinter/akawngtthepaw(implementation)kha asi. Hi implementation ah
mawhphortu bik cu,hruaitu hna an si,Banabia ah khua bawi le tlangpi,committee
sermi kip hna an si, EC le OC tbk an si hna.Cu hna nihcun cat lo tein meeting
biachah zulhdawi dih ai zuam dih ding asi.Ttuanding tiah biakhaihmi hna kha
ttuan dih,tlamtlingter dih kha anmah rian bik cu asi.Riantei le tei lo ,a rian
ah an teima le ma lo ,a rian a ttuan kho le kho lo alangnak bik zong
asi.Fx:Hmaithlami ah Sianginn sakding,Motor lampi remhding,Hydro remhding,Town
Hall sakding tbk in rian ipek,ikhinh (committee tete ser)asi hnga.Sianginn
tungtlang long tuah,Lampi ni 3 hei remh,Hydro ni 4 hrong hei ttuan,pakhat hmanh
limmi ngei lo tbk cu ttuan lo he a khat ko tiah rian lei in athiammi hna nih an
ti.Cucaah maithlakmi tampi ngeih in pakhat hmanh lim lo nak chacun a herhmi
ceoceo ah tuah hmasa ding thim in pahnihthum 2/3 hna I hmaihlak in lim dih kha
a biapi deuhmi asi.Hmaithlakmi hna tuanchuah dih le tlamthlingter kha asi.
(c)Monitoring (tam deuh in ka ttial lai)Hihi cu phungphai le biachahning'' in rian an ttuan
taktak kho maw, biachah bang ttuan loin zeidah a kar lakah an tlolhmi rian a
um, an ttuan kho lo cun zeiruangah an tuan kho lo'' ti bantuk chekhlat rian kha
‘monitoring’ ti asi.Khua bawi le tlangpi,committee sermikip ,EC,OC tbk hna
thlathum(3)dan ah viokhat meetting (tonnak) ngeih in ''monitor'' an tuah awk a
si hnga,Khua bawipa le chungttuanpa nih committee kip cu zeidah an lawh tiah
zohpi lengmang hna ding asi. Fx:Siangin sakding ah ttuanvo pekmi hna,bawdasawng
ah ttuanvo pekmi hna,rian ttuanvo pakhat khat pekmi khinhmi hna nih an rian an
tlamtlinh le tlinh lo zoh piaknak hna khi monitoring ti asi ko.Khua nupa le
committee ceo hna meeting ah khuabawi tlangpi nih ''monitor'' an tuah ve
hnga,Kum khat ah voikhat,voihnih(1/2)General meting tuah in mizapi nih (monitor
)biahalnak le dothletnak an tuah ve hnga, Cutin tuahthiam ding ahcun ttuanvo
ngeitu nih report ah rian tlamtlinhmi he tlinh kho lo mi he riantuan ding
vialte ‟implementation results” kha fiang tein an chuahpi dih ve lai,,report an
pek dih ve aherh,timtuahnak ttha tein ngeihcia aherh ve.Meeting kaimi nih
lungdi riam lakin chekhlat ve in a fiang lo mi le lung itapnak/lung piang lo
nak zawnte kha hal ding asi,cuti siloin athei ngai bantuk in mah nih tampi chim
hnu ah hal ding asi ve lo, riantuantu/rianngeitu hna nih fianter dih an i zuam ve
lai,cuhnuah pawm le pawm lo tiah kutthlir a si hnga.Meeting biachahning
in an ttuan le ttuan lo,bawmnak phaisa, thilri, suallam ngei in kan hman le
hman lo,thilri tha tein kan zohkhenh maw
khenh lo,chekhlat dih hnuah kan pawm tiah fehter ve awk a si hnga. Cucu ''monitoring''
cu a si ko.Meeting akaimi cheu khat cu aphungmen in meeting kan kai tik ah
monitoring tuah ding hrim te kha kan thei ti lo.Meeting minute relmi zong kan
ngai lo. Meeting report zong kan ngai huaha lo. Fawi tein ‘kan pawm’’ tiah kut
kan thlir lengmang.Pawm lo ding hmuh piak khi mualpho ngai a si , cu mualpho cu
riantuantu zong nih an duh ve lo caah an rian kha hehlechet tiah an i zuam
ve.Cu bantuk zuamnak a um tikah thangchonak aum ve tawn.Cucaah hi zawn ahcun
riankhinhmi he mipi he kan biapi ngai hna.
(d)Evaluation le Biatlang komh:Hihi cu
project pakhat kan tuah dih Fx. Civui kan dih,lam hunnak,Sianginn
bawdasawng,khua nupa le committee dangdang meeting btk rian phatkhat kan lim
poh ah ''kan thadernak zeizawn a dah a si i,kan chanbaunak zeizawn a dah a
si,zeizawndah hmailei remh deuh a hau'' timi zohtthannak kha''evaluation'' ti cu a si ko.Kan thadernak
a um ahcun zeitindah kan remh lai,kan chanbaunak a um ahcun zeitin dah kan remh
lai timi kan zohtthan lengmang kha thanchonak caah a biapi ngaingai.
Cucaah ‘planning suai’’, cu planning
‘tuanchuahnak’ implementation tuah, cu tuanchuahmi cu ‘chekhlatnak’’ monitoring
tuah than, cu chekhlat dih hnuah donghnak zohtthannak ‘evaluation’’ tuah, tiah
dot 4 in rian kan kalpi lengmang ahcun kan thangcho deuh hrim ko hna lai.
Emergency meeting le Regular meetting
adannak :Tuai tein ka van tenh chih pah
ve.Emergency meeting timi cu lakhruak in thil biapi tuk ceih a hauh tuk caah,
regular meeting hngah dingin zeitinhmanh asi thiam lo caah, kawhmi asi. Cucaah
emergency asi fom cu teh tiin a kai kho vial pohin biachah asi. Quorum rel zong
a hau lo.Cucaah emergency ahcun lakhruak
in kan kawhnak a ruangbik agenda te kha biapibik in ceih ahcun a za/attha diam
ko.Agenda dangdang tampi luhpi a tha/aherh theng lo. Cun report zong a biapituk
ti lo cun pek a hau theng lo, pawm le pawm lo zong a biapi theng lo. Zeicatiah,
a kaimi vial in biachahmi asi caah a biapi tuk lo.A cung lei pawl cu quorum tling tein
a ummi regular(punghman) meeting ah ningcang tein tuahmi hna ah hman ding khi
an si hna.
Ingen kommentarer:
Send en kommentar